O Entroido Galego

Bernardo Codesido

01 mar 2025. Actualizado ás 05:00 h.

Un ano máis, ás portas do Entroido, a incerteza sobre o noso itinerario persiste. Visitaremos Ourense, Cobres (Pontevedra), ou talvez o Oso de Salcedo? O enterro do Felipe Filloeiro (o Filipiño), na Barbanza, é unha cita ineludible.

A esencia do Entroido reside nos seus rituais; a beleza, nos seus traxes, vestimentas tan diversas e cheas de colorido e significado. A mestura de elementos masculinos e femininos convídanos a participar na explosión de vida que anuncia a primavera. Os Volantes de Chantada pisan os campos o domingo tras a misa, crendo que sen esa acción os froitos non nacerán. En Laza, algúns Peliqueiros danzan no camposanto, unha homenaxe triunfal á vida sobre a morte. As Madamas e Galáns de Cobres visitan enfermos e acamados, transmitindo alento.

As elaboradas roupas herdábanse de pais a fillos. No pasado, só os homes podían vestir como Peliqueiros, Felos, Cigarróns, Pantallas, Boteiros ou Xenerais; ás mulleres correspondíalles a confección, un traballo minucioso que podía durar un ano enteiro. Esas roupas conferían unha autoridade transitoria, ata que a ditadura lles arrebatou ese privilexio, só valido mentres levaban a careta. Lembro un día en que un home maior increpou a un Peliqueiro por levar a cara descuberta. Non é certo que agredan a todos, só aos que obstaculizan o seu camiño. Ninguén pode interromper o paso da vida.

O Entroido é unha festa participativa; a non participación ten o seu prezo. En Xinzo paguei unha ronda para media ducia de Pantallas por non ir disfrazado, e en Salcedo o Oso «enzoufoume» coa cinza da boa ventura.

Para as caretas úsanse materiais nobres: madeira lixeira, xeralmente de ameneiro (como a que emprega Manolo Fernández para as de Felo), flocos, pelica e a mitra, adornada con motivos zoolóxicos (florais en Viana do Bolo, Manzaneda e Vilariño de Conso). Os Volantes usan como pucho o cesto da vendima, cuberto de longas fitas de cores. En Xinzo, a base é un sombreiro sen abas, cos ocos para os ollos e a boca tapados con papel (xornais ou revistas) empapado en engrudo (fariña e auga), e despois pintado (un proceso que pode levar un mes, segundo contaron Aurora e Santiago de Arte Arrebol).

A máscara é o rostro que se ofrece. O choqueiro, ao cubrir a cara, transfórmase nun feiticeiro que pecha a porta ao inverno e ábrea á primavera. Unha celebración que merece grandes banquetes: cocidos, bicas, filloas, orellas, melindres e larpeiras.

Hai tantos lugares onde celebrar o Entroido (o Carnaval é outra cousa!), que sinto xa mágoa polos que non poderemos visitar.

Archivado en: Entroido, Comarca do Barbanza, Chantada, Pontevedra cidade, Ourense cidade

Fonte: www.lavozdegalicia.es